Dr. W EP. 91 ปวดร้าวลงขา (Sciatica): รู้สึก "ขาอ่อนแรง" แต่ตรวจไม่เจอ? + สาเหตุอื่นๆ นอกจากหมอนรองฯ 🤔🦵

Werachart Jaiaree
12 พ.ค.
ยาว 3 นาที

😄 สวัสดีครับ! Dr. W กลับมาอีกครั้งครับ หลังจากที่เราคุยเรื่องหมอนรองกระดูกทับเส้น และอาการตัวเอียง (SSL) กันไปใน EP 85 และ 90 แล้ว วันนี้เราจะมาเจาะลึกอาการ Sciatica (ปวดร้าวลงขา) ให้มากขึ้นครับ

Sciatica คือ อาการปวดที่ร้าวจากกระดูกสันหลัง/สะโพก ลงไปที่ต้นขา น่อง หรือบางครั้งถึงเท้า ซึ่งเป็นบริเวณที่เลี้ยงโดยเส้นประสาท Sciatic นั่นเองครับ แต่ที่น่าสนใจคือ ไม่ใช่ทุกครั้งที่ปวดตามแนวนี้ จะเกิดจากความเสียหายโดยตรงต่อตัวเส้นประสาท Sciatic เสมอไป

วันนี้มี 2 ประเด็นสำคัญเกี่ยวกับ Sciatica ที่อยากชวนคุยครับ:

1️⃣ ทำไมคนไข้หลายคน "รู้สึกขาอ่อนแรง" มาก แต่พอตรวจกำลังกล้ามเนื้อกลับดูปกติ?

2️⃣ อาการปวดร้าวลงขาแบบนี้ เกิดจาก สาเหตุอื่นนอกเหนือจากหมอนรองกระดูกทับเส้น ได้หรือไม่?

📌 ไขความจริง: Sciatica ในมุมมองที่ลึกขึ้น

1️⃣ รู้สึก "ขาอ่อนแรง"... แต่หมอ/นักกายภาพฯ ตรวจไม่เจอ? (Reported vs. Observed Weakness)

🔸 ความรู้สึก VS การตรวจ: เป็นเรื่องที่พบบ่อยมากครับ! งานวิจัยใหม่ๆ (เช่น Dove et al., 2024) พบว่า คนไข้ Sciatica ถึง 85% รายงานว่าพวกเขารู้สึก "ขาไม่มีแรง" หรือ "อ่อนแรง" แต่เมื่อผู้รักษาตรวจกำลังกล้ามเนื้อด้วยวิธีมาตรฐาน (Manual Muscle Testing - MMT หรือให้เกรด MRC 0-5) กลับพบว่ามีกำลังกล้ามเนื้ออ่อนแรงจริงๆ (ต่ำกว่าเกรด 5) เพียงแค่ 34% เท่านั้น! ความรู้สึกอ่อนแรงที่คนไข้รายงานนั้น พบได้บ่อยกว่าการตรวจพบถึง 2.4 เท่า! 🤔

🔸 ทำไมถึงเป็นเช่นนั้น? (Possible Reasons):

◾️ การตรวจ MMT อาจไม่ไวพอ: การตรวจกำลังกล้ามเนื้อแบบมาตรฐาน (เกร็งสู้แรง 1 ครั้ง) อาจ ไม่สามารถจับความเปลี่ยนแปลงเล็กน้อย (Subtle weakness) ได้ หรือที่สำคัญกว่านั้นคือ มัน ไม่สามารถวัด "ความทนทาน" (Endurance) หรือ "อาการล้า" (Fatigue) ของกล้ามเนื้อได้ ซึ่งคนไข้อาจรับรู้และเหมารวมอาการเหล่านี้ว่า "อ่อนแรง" การทดสอบด้วย ท่า Functional ซ้ำๆ (เช่น เขย่งปลายเท้าหลายๆ ครั้ง, ลุกนั่งจากเก้าอี้ขาเดียวซ้ำๆ) หรือทดสอบตอนที่กล้ามเนื้อเริ่มล้า อาจช่วยเผยให้เห็นปัญหานี้ได้ดีกว่า

◾️ ความปวดและความไม่มั่นใจ: บางครั้ง คนไข้อาจใช้คำว่า "อ่อนแรง" เพื่ออธิบาย "ความไม่มั่นใจ" ในการใช้ขาข้างนั้น หรือ "ความกลัวที่จะปวดเมื่อพยายามออกแรง" เพราะไม่มีคำศัพท์อื่นที่เหมาะสมกว่าในการสื่อสารความรู้สึกซับซ้อนนี้ออกมา

◾️ ปัจจัยร่วม: คนที่ ปวดขารุนแรง หรือ อายุมากขึ้น มีแนวโน้มที่จะรายงานว่าอ่อนแรงแต่ตรวจไม่เจอ มากกว่ากลุ่มอื่น

🔸 ข้อคิดสำหรับคนไข้และผู้รักษา

◾️ สำหรับคนไข้: ความรู้สึก "อ่อนแรง" ของคุณเป็นเรื่องจริงและสำคัญครับ ไม่ต้องกังวลว่าคิดไปเอง ลองอธิบายลักษณะอาการให้ละเอียดขึ้น เช่น "ไม่มีแรงตอนเริ่ม แต่ทำซ้ำๆ แล้วหมดแรงเร็ว" หรือ "ไม่กล้าลงน้ำหนักเพราะกลัวเจ็บ"

◾️ สำหรับผู้รักษา: ต้องรับฟังและให้ความสำคัญกับ "ความรู้สึก" อ่อนแรงที่คนไข้รายงาน แม้ MMT จะปกติ ควรพยายามประเมินเชิง Function, Endurance, และ Fatigue เพิ่มเติม เพื่อทำความเข้าใจปัญหาและออกแบบการรักษาที่ตรงจุดยิ่งขึ้นครับ

2️⃣ Sciatica ไม่ได้เกิดจาก "หมอนรองทับเส้น" เสมอไป! (Sciatica Isn't Always from a Herniated Disc!)

🔸 สาเหตุส่วนใหญ่ (85%): ต้องยอมรับว่ากรณีส่วนใหญ่ของ Sciatica นั้น เกี่ยวข้องกับปัญหาหมอนรองกระดูกสันหลัง (Disc Disorder) จริงๆ ครับ ไม่ว่าจะเป็นหมอนรองปลิ้น (LDH - EP 85) หรือความเสื่อมอื่นๆ ที่ทำให้เกิดการกดทับหรือการอักเสบรอบรากประสาท

🔸 แต่! มีสาเหตุอื่นที่เป็นไปได้ (Non-Discogenic Causes): 👇 ภาพนี้แสดงให้เห็นว่า มีโครงสร้างอื่นๆ อีกหลายอย่างที่สามารถทำให้เกิดอาการคล้าย Sciatica ได้:

◾️ C. กระดูกสันหลังเคลื่อน (Spondylolisthesis): ข้อกระดูกเลื่อนไปกดทับเส้นประสาท

◾️ D. โพรงกระดูกตีบแคบ (Foraminal Stenosis): ช่องที่รากประสาทออกมาตีบแคบลงจากความเสื่อม

◾️ E. ถุงน้ำจาก Facet Joint (Synovial Cyst): ซีสต์จากข้อต่อด้านหลังไปเบียดเส้นประสาท

◾️ F. กลุ่มอาการ Deep Gluteal Syndrome (รวมถึง Piriformis Syndrome เดิม): นี่คือกลุ่มอาการที่เส้นประสาท Sciatic ถูกกดทับหรือระคายเคืองโดย โครงสร้างอื่นๆ บริเวณสะโพกส่วนลึก ไม่ใช่จากหมอนรองกระดูกโดยตรง โครงสร้างที่อาจเกี่ยวข้องได้แก่: กล้ามเนื้อ Piriformis, กลุ่มกล้ามเนื้อ Gemelli-Obturator Internus, กล้ามเนื้อ Hamstring ส่วนต้น, กล้ามเนื้อ Gluteus อื่นๆ, แถบพังผืด, หรือเส้นเลือดที่ผิดปกติ (หมายเหตุ: กลุ่มอาการนี้การวินิจฉัยยังค่อนข้างท้าทายและเกณฑ์ไม่ชัดเจน 100% ครับ)

◾️ G. การบาดเจ็บจากการฉีดยาที่สะโพก (Gluteal Injection Trauma)

◾️ H. การกดทับขณะคลอด (Obstetrical Compression)

◾️ I. เนื้องอกในอุ้งเชิงกราน (Pelvic Floor Tumors)

อื่นๆ: เช่น ภาวะเลือดคั่งรอบรากประสาท (Venous congestion)

🔸 การวินิจฉัยแยกโรคจึงสำคัญ: การซักประวัติอย่างละเอียด (เช่น อาการสัมพันธ์กับท่าทางไหน? มีประวัติอุบัติเหตุ/การฉีดยา/การตั้งครรภ์หรือไม่?) ร่วมกับการตรวจร่างกายที่ครอบคลุมทั้งหลัง สะโพก และระบบประสาท จะช่วยให้หาสาเหตุที่แท้จริงได้แม่นยำขึ้นครับ

⚡️ เคสตัวอย่างจากคลินิก ⚡️

คนไข้หญิง อายุ 52 ปี ครูสอนหนังสือ มาด้วยอาการปวดตื้อๆ ร้าวจากสะโพกซ้ายลงไปน่อง และ รู้สึกเหมือน "ขาซ้ายไม่มีแรง" โดยเฉพาะเวลาก้าวขึ้นบันได หรือยืนสอนนานๆ เคยทำ MRI หลังเมื่อปีก่อน พบแค่หมอนรองเสื่อมเล็กน้อย (Mild degeneration) ไม่มีการกดทับเส้นประสาทชัดเจน ทำให้ไม่เข้าใจว่าทำไมถึงยังรู้สึกอ่อนแรง

การประเมินที่บ้านใจอารีย์คลินิกฯ:

✅ ตรวจร่างกาย: อาการปวดร้าวสัมพันธ์กับการกดบริเวณสะโพกส่วนลึก (สงสัย Deep Gluteal Syndrome) และตึงตัวของกล้ามเนื้อ Piriformis / Hamstrings ข้างซ้าย

✅ ตรวจกำลังกล้ามเนื้อ (MMT): กล้ามเนื้อสะโพกและขาทุกมัดได้ Grade 5 (ปกติ!)

✅ Functional Testing: ให้ลอง ยืนเขย่งปลายเท้าขาเดียว (Single Leg Heel Raise) ซ้ำๆ พบว่าข้างซ้ายทำได้ จำนวนครั้งน้อยกว่า ข้างขวาอย่างชัดเจน และเริ่มมีอาการ "ล้า/หมดแรง" เร็วกว่า | ให้ลอง ลุกจากเก้าอี้ขาเดียว (Single Leg Sit-to-Stand) ซ้ำๆ ก็พบว่าทำข้างซ้ายได้ ลำบากกว่า และรู้สึกไม่มั่นคง

✅ NeuroKinetic Therapy และ NeuroMuscular Integration : พบว่าแม้ MMT จะปกติ แต่เมื่อทดสอบซ้ำๆ หรือทดสอบในเชิง Function จะพบการทำงานที่ไม่มีประสิทธิภาพของ Gluteus Medius หรือ Maximus ข้างซ้าย (Inhibited under fatigue/load)

แผนการรักษาผสมผสาน:

✅ Pain/Symptom Education:

◾️ อธิบายความแตกต่างระหว่าง ความรู้สึกอ่อนแรง (Subjective Weakness) กับ กำลังกล้ามเนื้อที่ตรวจได้ (Objective Strength)

◾️ ให้ความมั่นใจว่าอาการ "ไม่มีแรง" ที่เขารู้สึกนั้น เป็นเรื่องจริง และอาจเกิดจาก ความทนทาน (Endurance) ที่ลดลง หรือ ความล้า (Fatigue) ของกล้ามเนื้อ ไม่ใช่ว่าเขา "คิดไปเอง"

◾️ อธิบายความเป็นไปได้ของสาเหตุอื่นๆ นอกเหนือจากหมอนรองกระดูก (เช่น Deep Gluteal Syndrome)

✅ Manual Therapy: คลายกล้ามเนื้อสะโพกที่ตึงตัว (Piriformis, Hamstrings)

Neuro mobilization: Nerve glides สำหรับ Sciatic nerve

✅ Exercise Therapy (เน้น Endurance & Function):

🔹 ไม่เน้นแค่ Max Strength: แต่เน้น การฝึกความทนทาน ของกล้ามเนื้อ Core, Glutes, และขาข้างซ้าย เช่น ทำท่า Bridge, Heel Raise, Sit-to-Stand ค้างนานขึ้น หรือ ทำจำนวนครั้งมากขึ้น โดยสังเกตอาการล้า

🔹 Functional Training: ฝึกกิจกรรมที่คนไข้มีปัญหา เช่น การก้าวขึ้น-ลงบันไดช้าๆ โดยเน้นการควบคุมสะโพกและเข่า

🔹 ใช้ Pain & Fatigue Monitoring: ควบคุมไม่ให้ปวดหรือล้าจนเกินไป (โซน 🟢🟡)

ผลลัพธ์:

✅ คนไข้เข้าใจอาการ "ไม่มีแรง" ของตัวเองมากขึ้น และลดความกังวลลง

✅ อาการปวดร้าวลดลง และ ความรู้สึก "ไม่มีแรง" เวลายืนหรือขึ้นบันไดดีขึ้นมาก ทำกิจกรรมได้ทนทานขึ้น

✅ สามารถกลับไปยืนสอนและใช้ชีวิตประจำวันได้ดีขึ้น

ข้อสังเกต: เคสนี้ชี้ให้เห็นความสำคัญของการ "รับฟัง" ประสบการณ์ของคนไข้ และ "การประเมินที่นอกเหนือไปจาก MMT แบบมาตรฐาน" การมองหาปัญหาเรื่องความทนทานหรือความล้า และการให้ความรู้ที่ถูกต้อง ช่วยให้เราเข้าใจและช่วยเหลือคนไข้ Sciatica ที่รู้สึก "อ่อนแรง" ได้อย่างตรงจุดมากขึ้นครับ

💡 ข้อคิด:

✅ อาการ Sciatica หรือปวดร้าวลงขา มีความซับซ้อนครับ ความรู้สึก "อ่อนแรง" ที่คนไข้บอกเล่า เป็นข้อมูลสำคัญ แม้การตรวจกำลังกล้ามเนื้อมาตรฐานอาจปกติ ควรพิจารณาประเมินความทนทานและการทำงานในเชิง Function เพิ่มเติม

✅ สาเหตุของ Sciatica ส่วนใหญ่มาจากหมอนรองกระดูก แต่ก็ ไม่ได้เสมอไป ควรพิจารณาสาเหตุอื่นๆ ที่เป็นไปได้ด้วย (เช่น Deep Gluteal Syndrome) โดยอาศัยการซักประวัติและตรวจร่างกายอย่างละเอียด

✅ การวินิจฉัยที่แม่นยำและการรักษาที่ครอบคลุม ทั้งการให้ความรู้, Manual Therapy, และ Exercise ที่เน้นทั้ง Strength, Endurance, และ Function จะช่วยให้คนไข้ฟื้นตัวได้ดีที่สุดครับ 😄

References

1. Jensen, R. K., et al. (2023). Sciatica - Diagnosis and management: A narrative review. JAMA Intern Med, 183(11), 1278-1286.

2. Dove, L., et al. (2024). Patient reported leg weakness is more common than observed weakness in people consulting primary care with sciatica: Findings from a prospective cohort study. Musculoskelet Sci Pract, 73, 102898. (PMID: 38910169)

3. Bohannon, R. W. (2006). Manual muscle testing: does it meet the standards of an adequate screening test?. Clin Rehabil, 20(5), 341-347.

4. Hoffman, M. D., & Clifford, P. S. (2009). Physiological assessment of ultraendurance runners. Sports Med, 39(11), 897-905. (PMID: 20543768)

5. Konstantinou, K., & Dunn, K. M. (2008). Sciatica: review of epidemiological studies and prevalence estimates. Spine (Phila Pa 1976), 33(22), 2464-2472.

6. Martin, H. D., et al. (2015). Deep gluteal syndrome. J Hip Preserv Surg, 2(2), 99-107. (PMID: 4718497)

7. Bali, S., & Kumar, V. (2020). Piriformis Syndrome and Deep Gluteal Syndrome-Theyyam and Thira: A Review. Indian J Orthop, 54(Suppl 1), 119-126. (PMID: 32349600)

8. Filler, A. G. (2005). Diagnosis and management of piriformis syndrome. Neurosurg Clin N Am, 16(1), 87-102.

9. Berthelot, J. M., et al. (2021). Radicular pain of venous origin: A systematic review. Joint Bone Spine, 88(6), 105248. (PMID: 34653602)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

บ้านใจอารีย์คลินิกกายภาพ มี 2 สาขา

!!ยินดีให้คำปรึกษา ฟรี!!

📌สาขา เยาวราช

-แผนที่ : https://g.co/kgs/kXSEbT

-โทร : 080 425 9900

-Line : https://lin.ee/6pVt7JG

📌สาขา เพชรเกษม81

-แผนที่ : https://g.co/kgs/MVhq7B

-โทร : 094 654 2460