Dr. W EP. 119 แก้ 'นิ้วโป้งเท้าเอียง' (Hallux Valgus) ระยะเริ่มต้น! 💪 ออกกำลังท่าไหน 'ปัง' สุด? (+ เทคนิค Biofeedback!)

🧐สวัสดีครับ! Dr. W กลับมาพร้อมเคล็ดลับสุขภาพเท้าครับ! ใครกำลังกังวลกับปัญหานิ้วโป้งเท้าเริ่มเอียง หรือที่เรียกว่า Hallux Valgus (HV) บ้างครับ?  ภาวะนี้คือการที่นิ้วโป้งเท้าค่อยๆ เบนออกด้านนอก ทำให้โคนนิ้วโป้งนูนขึ้นมา (Bunion) ซึ่งพบได้บ่อยขึ้นตามอายุ (อายุ 18-65 ปี พบราว 23%, อายุ >65 ปี พบถึง 35%!) และมักนำไปสู่อาการปวดและปัญหาการใช้งานเท้าตามมา

หนึ่งในกุญแจสำคัญของปัญหานี้ อยู่ที่กล้ามเนื้อมัดเล็กๆ ในเท้าเราที่ชื่อ Abductor Hallucis (AbdH) ครับ กล้ามเนื้อนี้ทำหน้าที่สำคัญในการ พยุงอุ้งเท้าด้านใน (Medial Longitudinal Arch - MLA) และช่วย ดึงนิ้วโป้งเท้าให้ตรง การที่กล้ามเนื้อ AbdH อ่อนแรง หรือทำงานได้ไม่เต็มที่ ก็เป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้เกิดภาวะ HV หรือทำให้อาการแย่ลงได้

ดังนั้น สำหรับผู้ที่มีภาวะ HV ในระยะเริ่มต้น หรือเป็นน้อยๆ (มุมเอียงประมาณ 15-20 องศา) การ ออกกำลังกายเพื่อเสริมสร้างความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ AbdH จึงเป็นแนวทางการรักษาแบบไม่ผ่าตัดที่สำคัญมากครับ ซึ่งก็มีท่าออกกำลังกายเท้าที่นิยมกันอยู่หลายท่า เช่น ท่า Short Foot (SF) หรือท่า Toe Spread Out (TSO) ที่มีงานวิจัยก่อนหน้านี้พบว่าช่วยกระตุ้นกล้ามเนื้อ AbdH ได้

มีงานวิจัยที่น่าสนใจโดย Hwang และ Jeon (ตีพิมพ์ปี 2023) เค้าทำการเปรียบเทียบ ประสิทธิภาพของท่าออกกำลังกาย 3 ท่า ในการกระตุ้นกล้ามเนื้อ AbdH และลดมุม HV (ทำให้นิ้วตรงขึ้น) ในกลุ่มคนที่มี Mild HV ครับ โดยท่าที่นำมาเทียบคือ:

1. Short Foot (SF)

2. Toe Spread Out (TSO)

3. Toe Spread Out ร่วมกับ Pressure Biofeedback (TSOP) - ท่านี้มีความพิเศษคือ ใช้เครื่องวัดแรงกด (PBU) มาช่วยให้ผู้ฝึกควบคุมการยกอุ้งเท้าได้ดีขึ้นขณะทำท่า TSO

 💢มาดูท่าออกกำลังกาย 3 ท่านี้กันครับ:

 ⬛️A-B: Short Foot (SF): นั่งหรือยืนสบายๆ วางเท้าบนพื้น พยายาม "หดเท้าให้สั้นเข้า" โดยดึงส่วนหน้าของฝ่าเท้า (บริเวณหัวแม่เท้า) เข้าหาทางส้นเท้า ทำให้อุ้งเท้าด้านใน (MLA) โค้งยกสูงขึ้น โดยที่นิ้วเท้าทั้ง 5 ต้องผ่อนคลาย ไม่จิกงอ

 ⬛️C-D: Toe Spread Out (TSO): นั่งหรือยืน วางเท้าบนพื้น ยกนิ้วเท้าทั้ง 5 ขึ้น จากนั้นพยายาม กางนิ้วก้อยออกไปด้านนอก และ กางนิ้วโป้งเข้าใน (มาทางแนวกลางลำตัว) ให้มากที่สุดเท่าที่ทำได้ แล้วกดนิ้วเท้าลงกับพื้น โดยที่ฝ่าเท้าส่วนหน้าและส้นเท้ายังคงติดพื้นอยู่

 ⬛️E-F: TSO with Pressure Biofeedback (TSOP): ทำท่า TSO เหมือนเดิม แต่เพิ่ม "ตัวช่วย" คือ เครื่องวัดแรงกดแบบมีลม (Pressure Biofeedback Unit - PBU) ที่พองลมแล้ว สอดไว้ใต้โค้งอุ้งเท้าด้านใน (MLA) ตั้งค่าแรงดันเริ่มต้น (เช่น 30 mmHg) แล้ว พยายามทำท่า TSO พร้อมกับยกอุ้งเท้าขึ้น เพื่อลดแรงกดบน PBU ให้ได้ตามเป้าหมาย (เช่น ลดลงเหลือ 20 mmHg) ซึ่ง PBU จะเป็นตัวบอกเราแบบ Real-time ว่าเรายกอุ้งเท้าได้จริงและถูกต้องหรือไม่

 ⭕️เค้าทดสอบและวัดผลอย่างไร?

นักวิจัยนำอาสาสมัครอายุน้อย (20-24 ปี) ที่มี Mild HV (มุม 15-20°) จำนวน 15 คน มาทดลองทำทั้ง 3 ท่า แล้ววัดผล 2 อย่างสำคัญ "ขณะทำท่า" นั้นๆ:

1.  การทำงานของกล้ามเนื้อ AbdH: วัดด้วยคลื่นไฟฟ้ากล้ามเนื้อ (Surface EMG) ดูว่ากล้ามเนื้อทำงานกี่เปอร์เซ็นต์เทียบกับการเกร็งสูงสุด (%MVIC) - ยิ่ง % สูง ยิ่งดี

2.  มุม Hallux Valgus (HV Angle): วัดจากภาพ X-ray ที่ถ่ายขณะทำท่าออกกำลังกายในตำแหน่งสุดท้าย ดูว่านิ้วโป้งตรงขึ้นแค่ไหน - ยิ่งมุมน้อย ยิ่งดี

 ♥️และผู้ชนะก็คือ...? (Results)

 ⬛️ด้านการกระตุ้นกล้ามเนื้อ AbdH (%MVIC):

     ◾️TSOP (TSO+PBU): ชนะขาด! กระตุ้น AbdH ได้สูงที่สุด เฉลี่ยถึง 89.6%

     ◾️TSO: รองลงมา เฉลี่ย 61.0%

     ◾️SF: กระตุ้นได้น้อยที่สุด เฉลี่ยเพียง 20.0%

(TSOP ดีกว่าทั้ง TSO และ SF อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ)

 ⬛️ด้านการลดมุม HV (ทำให้นิ้วโป้งตรงขึ้น):

     ◾️TSOP (TSO+PBU): ดีที่สุดอีกแล้ว! สามารถลดมุม HV ลงได้มากที่สุด เหลือเฉลี่ย 15.7°

     ◾️TSO: รองลงมา เฉลี่ย 16.8°

     ◾️SF: ลดมุมได้น้อยที่สุด มุมยังอยู่ที่ 18.9° โดยเฉลี่ย

(TSOP ลดมุม HV ได้ดีกว่าทั้ง TSO และ SF อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ)

 🧐ทำไม TSOP ถึงดีที่สุด? (Discussion)

นักวิจัยอธิบายว่า ท่า TSOP มัน "เหนือกว่า" เพราะ:

1. ได้ทั้ง 2 อย่าง: มันผสมผสานการเคลื่อนไหวที่สำคัญต่อการทำงานของ AbdH ทั้งการ กางนิ้วโป้งออก (Abduction) และการ ยกอุ้งเท้าด้านใน (MLA elevation) ไปพร้อมๆ กัน ทำให้กระตุ้นกล้ามเนื้อได้เต็มที่

2. มีตัวช่วย (Biofeedback): การใช้ PBU เป็น "กระจกเงา" ให้เราเห็นผลการทำงานของตัวเองแบบ Real-time ทำให้เรา ควบคุมการยกอุ้งเท้าได้แม่นยำขึ้น และอาจช่วยให้กล้ามเนื้อมัดเล็กๆ ในเท้าทำงานประสานกัน (Co-contraction) ได้ดีขึ้นด้วย

 💢แต่เดี๋ยวก่อน... ข้อจำกัดก็มีนะ! (Limitations)

ต้องไม่ลืมว่างานวิจัยนี้วัดผล "ขณะทำท่าออกกำลังกาย" เท่านั้น ยังไม่ได้บอกถึงผล "ระยะยาว" ว่าถ้าฝึกท่า TSOP ไปเรื่อยๆ แล้วมุม HV จะลดลงถาวร หรือกล้ามเนื้อจะแข็งแรงขึ้นแค่ไหน นอกจากนี้ กลุ่มตัวอย่างยังเป็น คนอายุน้อย และมี HV ระดับน้อยๆ เท่านั้น ผลอาจแตกต่างในคนสูงอายุ หรือคนที่เป็น HV รุนแรงกว่านี้ และยังไม่ได้ดูการทำงานของกล้ามเนื้ออื่นๆ ที่เกี่ยวข้องด้วย

 💭บทสรุปและข้อคิดจาก Dr. W:

 ⬛️สำหรับผู้ที่มี "นิ้วโป้งเท้าเอียง (HV) ในระยะเริ่มต้นหรือเป็นน้อยๆ" ผลการศึกษานี้ชี้ว่า ท่า "Toe Spread Out ที่ทำร่วมกับ Pressure Biofeedback (TSOP)" เป็นท่าที่ มีประสิทธิภาพสูงสุดในการกระตุ้นกล้ามเนื้อ Abductor Hallucis และช่วยจัดแนวนิ้วโป้งให้ตรงขึ้น ขณะที่กำลังทำท่า" เมื่อเทียบกับท่า TSO ธรรมดา หรือท่า Short Foot

 ⬛️การใช้ Biofeedback (PBU) ดูเหมือนจะเป็นเครื่องมือที่มีประโยชน์มากในการช่วยให้ผู้ฝึกสามารถควบคุมการยกอุ้งเท้า (MLA) ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญในการทำท่านี้ให้ได้ผลดี

 ⬛️นี่เป็นข้อมูลที่น่าสนใจมากสำหรับนักกายภาพบำบัดและผู้ที่สนใจ ในการนำไปพิจารณาออกแบบโปรแกรมออกกำลังกายสำหรับผู้ที่มีภาวะ HV ระยะเริ่มต้นครับ อาจจะต้องลองหา PBU มาใช้ประกอบการฝึกดูนะครับ!

♥️References

 🔸Nix S, Smith M, Vicenzino B. Prevalence of hallux valgus and associated factors: a systematic review and meta-analysis. Journal of Foot and Ankle Research. 2010 Sep 27;3:29. doi: 10.1186/1757-1146-3-29. PMID: 20868524; PMCID: PMC2955707.

🔸Roddy E, Zhang W, Doherty M. Prevalence and associations of hallux valgus in a primary care population. BMJ. 2008 Aug 7;337:a1091. doi: 10.1136/bmj.a1091. PMID: 18684745; PMCID: PMC2492857.

 🔸Okamura K, Kanai S, Hasegawa M, Oki S, Tanaka S. Effect of the short foot exercise on the medial longitudinal arch and navicular height during quiet standing. Gait & Posture. 2020 May;78:92-97. doi: 10.1016/j.gaitpost.2020.03.008. Epub 2020 Mar 13. PMID: 32199048.

 🔸Angin S, Crofts G, Mickle KJ, Nester CJ. Ultrasound evaluation of foot muscles and plantar fascia in pes planus. Gait & Posture. 2014 Feb;39(2):821-6. doi: 10.1016/j.gaitpost.2013.11.007. Epub 2013 Nov 16. PMID: 24485513.

 🔸Kernozek TW, Elfessi A, Sterriker S. Clinical and biomechanical risk factors in women with hallux valgus. Clinical Biomechanics (Bristol, Avon). 2002 May;17(4):259-67. doi: 10.1016/s0268-0033(02)00013-6. PMID: 12014796.

 🔸Kim MH, Kwon OY, Kim SH, Jung DY. Comparison of muscle activities of abductor hallucis and adductor hallucis between the short foot and toe-spread-out exercises in subjects with mild hallux valgus. Journal of Physical Therapy Science. 2013 May;25(5):571-3. doi: 10.1589/jpts.25.571. Epub 2013 Jun 8. PMID: 23640317; PMCID: PMC3805010.

 🔸Lee JH, Cynn HS, Yoon TL, Choi SA, Jeong HJ. Differences in theiseksi abductor hallucis and flexor hallucis brevis muscle activity and the medial longitudinal arch angle during toe spread out exercise with and without isometric great toe flexion in subjects with flexible flatfoot. Journal of Bodywork and Movement Therapies. 2020 Oct;24(4):487-491. doi: 10.1016/j.jbmt.2020.06.017. Epub 2020 Jun 20. PMID: 32571498.

 🔸Hwang YT, Jeon IC. Comparison of abductor hallucis muscle activity in subjects with mild hallux valgus during three different foot exercises. Medicina (Kaunas). 2023 Aug 12;59(8):1475. doi: 10.3390/medicina59081475. PMID: 37599517; PMCID: PMC10456354.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

บ้านใจอารีย์คลินิกกายภาพ มี 2 สาขา

!!ยินดีให้คำปรึกษา ฟรี!!

📌สาขา เยาวราช

-แผนที่ : https://g.co/kgs/kXSEbT

-โทร : 080 425 9900

-Line : https://lin.ee/6pVt7JG

📌สาขา เพชรเกษม81

-แผนที่ : https://g.co/kgs/MVhq7B

-โทร : 094 654 2460

-Line :https://lin.ee/cl1hNqe