Dr. W EP. 96 ปวดเข่าหน้า (PFP)? บริหาร "เท้า" ช่วยได้! 🦶✅ งานวิจัยล่าสุด 2024 เรื่อง Short Foot Exercise

😄 สวัสดีครับ! Dr. W กลับมาอีกครั้งครับ! จาก EP 94-95 ที่เราได้ทำความรู้จักกับ Patellofemoral Pain (PFP) และแนวทางการรักษาซึ่งเน้นที่การบริหารกล้ามเนื้อสะโพกและเข่า (Hip & Knee Focused Exercises) เป็นหลัก

แต่อย่างที่เราทราบกัน PFP เป็นภาวะที่ซับซ้อนและมีหลายปัจจัยเกี่ยวข้อง ทั้งปัจจัยจากส่วนบน (Proximal), เฉพาะที่ (Local), และ ส่วนล่าง (Distal) ซึ่งก็คือ "เท้าและข้อเท้า" นั่นเองครับ

แล้วถ้าคนไข้ PFP มีปัญหาที่ "เท้า" ร่วมด้วยล่ะ? โดยเฉพาะ ภาวะเท้าแบนหรืออุ้งเท้าล้ม (Pronated Foot / Flat Foot) การเพิ่มการออกกำลังกายเพื่อแก้ไขปัญหาที่เท้าโดยตรง จะช่วยให้อาการปวดเข่าดีขึ้นกว่าเดิมหรือไม่? 🤔

วันนี้มีงานวิจัยใหม่แบบ RCT โดย Kamel และคณะ (2024) ที่ศึกษาเรื่องนี้โดยการเพิ่มท่าบริหารเท้าที่ชื่อว่า "Short Foot Exercise" (SFE) เข้าไปในโปรแกรมครับ!

📌 ไขความจริง: เพิ่ม "Short Foot Exercise: SFE" ช่วยรักษา PFP (ที่มีเท้าแบน) ได้ดีขึ้นหรือไม่?

1️⃣ งานวิจัยนี้ทำอะไร? (About the Study)

🔸 คำถามวิจัย: การเพิ่ม SFE เข้าไปในโปรแกรมบริหารสะโพก+เข่า จะช่วยลดปวด/เพิ่ม Function/เพิ่ม Strength/เพิ่ม Balance ในคนไข้ PFP (ที่ตรวจพบว่า มีอุ้งเท้าล้ม > 10 มม. จาก Navicular Drop Test) ได้ "ดีกว่า" การบริหารสะโพก+เข่าอย่างเดียวหรือไม่?

🔸 กลุ่มตัวอย่าง: คนไข้ PFP อายุ 18-35 ปี ที่มี ภาวะอุ้งเท้าล้ม (Navicular drop > 10mm) ร่วมด้วย จำนวน 28 คน

🔸 การเปรียบเทียบ: แบ่งเป็น 2 กลุ่ม

กลุ่ม 1 (ทดลอง): ทำ SFE + Hip/Knee Exercises

กลุ่ม 2 (ควบคุม): ทำ Hip/Knee Exercises อย่างเดียว

ทำต่อเนื่องนาน 6 สัปดาห์ (สัปดาห์ละ 2 ครั้ง รวม 12 ครั้ง) วัดผลก่อนและหลัง

2️⃣ โปรแกรมออกกำลังกายที่ใช้ (The Interventions)

🔸 Hip & Knee Exercises (ทำทั้ง 2 กลุ่ม): ประกอบด้วยท่ามาตรฐาน เช่น Side-lying Hip Abduction, Clamshell, Prone Hip Ext, SLR, Terminal Knee Ext, Mini-Squat (Progression: 3x10 -> 3x20 reps -> เพิ่ม Resistance) ทำสัปดาห์ละ 2 ครั้ง

🔸 Short Foot Exercise (SFE) (ทำเฉพาะกลุ่มทดลอง):

◾️ วิธีทำ: ดูภาพด้านล่างนะครับ เป้าหมายคือ "เกร็งยกอุ้งเท้าด้านในให้สูงขึ้น" (Elevate Medial Longitudinal Arch - MLA) โดยพยายาม "หดเท้าให้สั้นเข้าหากัน" (ดึงเนินหัวแม่เท้าเข้าหาส้นเท้า) "สำคัญมาก: ห้ามงุ้มนิ้วเท้าจิกลงพื้นเด็ดขาด"  ต้องรู้สึกเกร็งที่อุ้งเท้าด้านในครับ -> เกร็งค้างไว้ 5 วินาที

◾️ จำนวน: ทำ 3 เซ็ต x 15 ครั้ง, สัปดาห์ละ 2 ครั้ง

 ◾️ Progression: เริ่มจาก ท่านั่ง (สัปดาห์ 1-2) -> ท่ายืนสองขา (สัปดาห์ 3-4) -> ท่ายืนขาเดียว (สัปดาห์ 5-6)

3️⃣ ผลลัพธ์เป็นอย่างไร? (The Results!) 📊

🔸 ทั้งสองกลุ่มดีขึ้น!: ข่าวดีคือ ทั้งสองกลุ่มมีอาการ ปวดลดลง, Function ดีขึ้น, Balance ดีขึ้น, และ Strength Hip/Quad เพิ่มขึ้น อย่างมีนัยสำคัญหลัง 6 สัปดาห์ -> ยืนยันว่า Hip+Knee Exs สำคัญจริง!

🔸 แต่กลุ่มที่เพิ่ม SFE "ดีกว่า"!: เมื่อเทียบ "ระหว่างกลุ่ม" พบว่ากลุ่มที่ ทำ SFE เพิ่ม มีผลลัพธ์ "ดีกว่าอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ" ในด้าน:

 ◾️ อาการปวด (VAS): ลดลงมากกว่า ✅

 ◾️ Function การใช้งานเข่า (AKPS): คะแนนดีขึ้นมากกว่า ✅

 ◾️ ความมั่นคงด้านข้าง (Mediolateral Stability): ดีขึ้นมากกว่า ✅

 ◾️ ส่วนความแข็งแรง Hip Abductor/Quad และ Balance ด้านอื่นๆ ไม่ต่างกัน

4️⃣ ทำไม SFE ถึงช่วยเรื่องปวดเข่า? (Potential Mechanisms) 🤔

🔸 เสริมสร้างกล้ามเนื้อในเท้า (Intrinsic Foot Muscles): SFE ช่วยกระตุ้นกล้ามเนื้อเล็กๆ ในอุ้งเท้า (เช่น Abductor Hallucis - AbdH) ซึ่งช่วยพยุงอุ้งเท้าด้านใน (MLA) คนเท้าแบนมักมีกล้ามเนื้อนี้อ่อนแรง SFE จึงช่วยให้แข็งแรงขึ้นได้

🔸 ปรับ Biomechanics ทั้งขา (Kinetic Chain Effect): เมื่ออุ้งเท้าทำงานดีขึ้น -> อาจช่วย ลดภาวะเท้าแบน/ล้ม (Overpronation) ขณะลงน้ำหนัก -> ซึ่งอาจส่งผลต่อๆ กันขึ้นไป คือ ลดการบิดเข้าในของหน้าแข้ง (Tibial IR) -> ลดการ หุบ/บิดเข้าในของสะโพก (Hip Add/IR) -> ทั้งหมดนี้อาจช่วย ลดแรงกดหรือแรงบิดที่ผิดปกติต่อลูกสะบ้า -> ทำให้อาการปวดเข่า PFP ดีขึ้น!

🔸 สอดคล้องกับงานวิจัยอื่น: ที่พบว่าการรักษาที่เท้า (เช่น แผ่นรองเท้า) ช่วยลดอาการ PFP ได้

💡 ข้อคิด:

✅ สำหรับผู้ที่มีอาการ ปวดเข่าด้านหน้า (PFP) และตรวจพบว่ามี ภาวะเท้าแบน/อุ้งเท้าล้ม (Excessive Pronation) ร่วมด้วย การเพิ่ม "Short Foot Exercise (SFE)" เข้าไปในโปรแกรมบริหารสะโพก+เข่าแบบมาตรฐาน สามารถช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการลดปวด, เพิ่ม Function, และเพิ่มความมั่นคงได้ดียิ่งขึ้น!

✅ SFE เป็นท่าบริหารง่ายๆ เน้นการ "สร้างอุ้งเท้าโดยไม่จิกนิ้ว" และสามารถฝึกเองได้ที่บ้าน โดยค่อยๆ เพิ่มความยากจากนั่งไปยืนขาเดียว

✅ นี่เป็นการตอกย้ำแนวคิด Kinetic Chain ว่าร่างกายเราทำงานเชื่อมโยงกัน การดูแลปัญหาที่เข่า อาจต้องมองไปถึงปัจจัยที่ เท้า (Distal) ด้วย เพื่อผลลัพธ์ที่ดีที่สุดครับ

⚡️ เคสตัวอย่างจากคลินิก ⚡️

(จากเคสเดิม) น้องนักบาสฯ  วัยรุ่น ที่มีอาการ PFP (EP 94-95) เมื่อ ตรวจเท้าเพิ่มเติม พบว่ามี ภาวะอุ้งเท้าแบนปานกลาง (Moderate Flat Feet) และ Navicular Drop > 10 mm ทั้งสองข้าง

การประเมินเพิ่มเติม (NKT/NMI): นอกจาก Hip/Quad weakness หรือ Fear-Avoidance ที่มีแล้ว เมื่อประเมินการทำงานของกล้ามเนื้อเท้าและขา พบรูปแบบที่ กล้ามเนื้อ Tibialis Posterior (ซึ่งช่วยพยุงอุ้งเท้าด้านใน) ทำงานได้ไม่เต็มที่ (Inhibited) ในขณะที่ กล้ามเนื้อ Peroneus Longus (ซึ่งดึงเท้าให้คว่ำลง) ทำงานชดเชยมากเกินไป (Facilitated) ซึ่งส่งเสริมภาวะเท้าแบนขณะลงน้ำหนัก

แผนการรักษา (ปรับเพิ่ม SFE):

✅ Pain Education & Load Management: เหมือนเดิม (ให้ความรู้ PFP, ลดกลัว, ปรับ Load ซ้อมบาส)

✅ Exercise Therapy (Hip & Knee Focused): เหมือนเดิม (เน้น Hip Abductors/ER/Extensors & Quadriceps strength)

✅ ADD Short Foot Exercise (SFE): "เพิ่ม" การฝึก SFE เข้าไปในโปรแกรม Home exercise:

🔹 สอนเทคนิค SFE ให้คนไข้ ทำได้ถูกต้อง: ยกอุ้งเท้า หดเท้า ไม่จิกนิ้ว!

🔹 ทำ 3 เซ็ต x 15 ครั้ง, ค้าง 5 วินาที, สัปดาห์ละ 2-3 ครั้ง

🔹 Progression: นั่ง -> ยืนสองขา -> ยืนขาเดียว ตามลำดับ

✅ Manual Therapy & Corrective Exercise (NKT/NMI):

🔹 ใช้เทคนิค Manual Release คลาย Peroneus Longus ที่ Facilitated

🔹 กระตุ้น (Activate) Tibialis Posterior ที่ Inhibited ด้วยท่าเฉพาะเจาะจง (เช่น Resisted Inversion with band)

✅ Address Psychological Factors: เหมือนเดิม (ให้กำลังใจ, สร้างความมั่นใจ)

✅ Combined Interventions? อาจพิจารณา Orthoses/Taping ถ้าจำเป็น

ผลลัพธ์:

✅ อาการปวดและ Function ดีขึ้น "มากกว่า" ที่คาดหวังจากการทำแค่ Hip+Knee

✅ อาจมีความมั่นคงด้านข้าง (Mediolateral Stability) ดีขึ้น

✅ การควบคุมอุ้งเท้า (Arch control) และการทำงานของ Tibialis Posterior ดีขึ้นเมื่อทดสอบซ้ำ

ข้อสังเกต: การประเมินเท้าอย่างละเอียด และการเพิ่ม SFE ร่วมกับการแก้ไข Muscle Imbalance ด้วย NKT/NMI ที่เชื่อมโยงกับปัญหาเท้าแบน อาจเป็น "ส่วนเติมเต็ม" ที่สำคัญ ช่วยให้การรักษา PFP ในกลุ่มนี้ มีความครอบคลุมและได้ผลลัพธ์ที่ดีขึ้นกว่าเดิมครับ!

References:

 1. Kamel, G. S., Abdel-Aziem, A. A., & Ali, O. I. (2024). Effect of adding short foot exercise to hip and knee focused exercises in treatment of patients with patellofemoral pain: a randomized controlled trial. BMC Musculoskeletal Disorders, 25(1), 257. (PMID: 38561773)

 2. Halabchi, F., Mazaheri, R., & Seif-Barghi, T. (2017). Patellofemoral pain syndrome and modifiable intrinsic risk factors; a systematic review. Asian Journal of Sports Medicine, 8(4), e57643. (PMC5764329)

 3. Lankhorst, N. E., Bierma-Zeinstra, S. M., & van Middelkoop, M. (2016). Risk factors for patellofemoral pain syndrome: a systematic review. Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, 46(2), 81-94. (PMID: 26792702)

 4. Boling, M. C., Padua, D. A., Marshall, S. W., Guskiewicz, K., Pyne, S., & Beutler, A. (2009). Risk factors for patellofemoral pain syndrome: a systematic review. Journal of Athletic Training, 44(6), 667-676. (PMC9909566)

 5. Mølgaard, C. M., Rathleff, M. S., & Simonsen, O. (2011). Addition of foot-focused exercises and foot orthoses to knee-focused exercises improved knee pain in individuals with patellofemoral pain more than knee-focused exercises alone: a secondary analysis of a randomized trial. Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, 41(, 572-580. (PMID: 28844333)

 6. Redmond, A. C., Crosbie, J., & Ouvrier, R. A. (2008). Navicular drop test: assessment of validity in relation to radiologically assessed static measures of foot posture. Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, 38(, 467-474. (PMID: 34024814)

 7. Lynn, S. K., Padilla, R. A., & Tsang, K. K. W. (2012). Differences in static and dynamic balance task performance after 4 weeks of intrinsic foot muscle training: the short-foot exercise versus the towel-curl exercise. Journal of Sport Rehabilitation, 21(4), 327-333. (PMID: 30860412)

 8. Headlee, D. L., Leonard, J. L., Hart, J. M., Ingersoll, C. D., & Hertel, J. (2008). Fatigue of the plantar intrinsic foot muscles increases navicular drop. Journal of Electromyography and Kinesiology, 18(3), 400-407. (PMID: 14688773)

 9. Fiolkowski, P., Brunt, D., Bishop, M., Woo, R., & Horodyski, M. B. (2004). Intrinsic pedal musculature support of the medial longitudinal arch: an electromyography study. The Journal of Foot and Ankle Surgery, 43(6), 387-391. (PMID: 15109760)

 10. Jung, D. Y., Koh, E. K., & Kwon, O. Y. (2011). A comparison in the muscle activity of the abductor hallucis and the medial longitudinal arch angle during short foot exercise and ankle-foot orthosis walking. Journal of Physical Therapy Science, 23(6), 857-860. (PMID: 22142711)

 11. Mulligan, E. P., & Cook, P. G. (2013). Effect of plantar intrinsic muscle training on medial longitudinal arch morphology and dynamic function. Manual Therapy, 18(5), 425-430. (PMID: 28167183)

 12. Barton, C. J., Levinger, P., Crossley, K. M., Webster, K. E., & Menz, H. B. (2013). The relationship between hip and knee kinematics in runners with and without patellofemoral pain syndrome. Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, 43(1), 12-22. (PMID: 24359629)

 13. Powers, C. M. (2003). The influence of altered lower-extremity kinematics on patellofemoral joint dysfunction: a theoretical perspective. Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, 33(11), 639-646. (PMID: 14669959)

 14. Willson, J. D., & Davis, I. S. (2008). Lower extremity mechanics of females with and without patellofemoral pain across activities with progressively greater task demands. Clinical Biomechanics (Bristol, Avon), 23(2), 203-211. (PMID: 19996330)

 15. Mølgaard, C. M., et al. (2011). J Orthop Sports Phys Ther, 41(, 572-580. (PMID: 28844333)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

บ้านใจอารีย์คลินิกกายภาพ มี 2 สาขา

!!ยินดีให้คำปรึกษา ฟรี!!

📌สาขา เยาวราช

-แผนที่ : https://g.co/kgs/kXSEbT

-โทร : 080 425 9900

-Line : https://lin.ee/6pVt7JG

📌สาขา เพชรเกษม81

-แผนที่ : https://g.co/kgs/MVhq7B

-โทร : 094 654 2460

-Line :https://lin.ee/cl1hNqe