Dr. W EP. 89 ปวดเข่า... แต่ต้นตออาจอยู่ที่ "หลัง"! 🤔 เช็คให้ชัวร์ ก่อนหาผิดจุด! 🚶‍♂️

😄 สวัสดีครับ! Dr. W กลับมาอีกครั้งครับ กับซีรีส์ให้ความรู้ด้านสุขภาพ วันนี้เราจะมาคุยกันถึงอาการ "ปวดเข่า" (Knee Pain)  ซึ่งเป็นปัญหาที่พบบ่อยมากๆ แต่บางครั้ง... ต้นตอของอาการปวดเข่าที่คุณเป็นอยู่ อาจไม่ได้มาจากตัวข้อเข่าโดยตรงก็ได้นะครับ!

มีงานวิจัยใหม่ที่น่าสนใจโดย Lygrisse และคณะ (เผยแพร่ใน JBJS Reviews ปี 2025) ได้ย้ำเตือนถึงความสำคัญของการพิจารณา "กระดูกสันหลังส่วนเอว" (Lumbar Spine) ว่าเป็นสาเหตุของอาการปวดเข่าได้ โดยเฉพาะในผู้ป่วยสูงอายุ (เช่น วัย 60 ปีขึ้นไป) ที่มักจะถูกวินิจฉัยว่าเป็นข้อเข่าเสื่อม (Knee OA) แต่บางครั้งอาการปวดอาจเกิดจากที่อื่น!

การวินิจฉัยที่ผิดพลาด อาจนำไปสู่การรักษาที่ไม่ตรงจุด หรือแม้แต่การผ่าตัดเข่าที่ไม่จำเป็น ดังนั้น การมองให้กว้างและตรวจให้ละเอียดจึงสำคัญมากครับ

📌 ไขความจริง: เมื่อ "หลัง" ทำให้ "ปวดเข่า" (Lumbar Spine Referred Knee Pain)

1️⃣ ปวดเข่าจากหลัง... เกิดขึ้นได้อย่างไร? (How Does it Happen?)

🔸 Referred Pain คืออะไร: เป็นกลไกที่ร่างกายรับสัญญาณความเจ็บปวดจากบริเวณหนึ่ง (เช่น รากประสาทที่หลัง) แต่กลับแสดงอาการปวดออกมาที่อีกบริเวณหนึ่ง (เช่น เข่า) ที่ถูกเลี้ยงโดยเส้นประสาทเส้นเดียวกันหรือมาจากระดับเดียวกันครับ อธิบายง่ายๆ คือ สมอง "สับสน" ว่าสัญญาณปวดมาจากไหนกันแน่

🔸 เส้นประสาทเจ้าปัญหา L3-L4: ปัญหาที่กระดูกสันหลังส่วนเอว โดยเฉพาะที่ระดับ L3-L4 (ซึ่งเป็นระดับที่พบบ่อยที่สุดสำหรับอาการปวดเข่าจากหลัง) ไม่ว่าจะเป็น หมอนรองกระดูกเคลื่อนกดทับเส้นประสาท (Disc Herniation) หรือ โพรงกระดูกสันหลังตีบแคบ (Spinal Stenosis) สามารถไปรบกวน รากประสาท L3 หรือ L4 ได้ ซึ่งรากประสาทเหล่านี้เป็นส่วนประกอบสำคัญของ เส้นประสาท Femoral ที่ไปเลี้ยงกล้ามเนื้อต้นขาด้านหน้า (Quadriceps) และรับความรู้สึกบริเวณต้นขาด้านหน้า เข่าด้านใน และหน้าแข้งส่วนบน ดังนั้น เมื่อรากประสาท L3/L4 ถูกรบกวน จึงสามารถส่งสัญญาณ "ปวดร้าว" (Radicular Pain) หรือ "ปวดต่างที่" (Referred Pain) มาที่ "เข่า" ได้ครับ

🔸 ลักษณะอาการปวดร้าว (Radicular Pain): แม้เรามักคิดว่าปวดร้าวต้องเป็นแบบปวดแปล๊บๆ เหมือนไฟฟ้าช็อตลงไปตามขา แต่จริงๆ แล้ว อาการปวดร้าวจากเส้นประสาทก็สามารถแสดงออกมาเป็นอาการ ปวดตื้อๆ ลึกๆ (Dull, Achy) และรู้สึก ปวดเฉพาะที่ บริเวณเข่าได้เช่นกัน ทำให้ยิ่งสับสนกับปัญหาที่เข่าโดยตรงได้ง่ายครับ

🔸 พบได้บ่อยแค่ไหน?: พบบ่อยขึ้นใน ผู้สูงอายุ (วัย 50-60 ปีขึ้นไป) เนื่องจากความเสื่อมของกระดูกสันหลัง (ทั้งหมอนรองกระดูกและโพรงกระดูก) พบได้มากขึ้นตามวัย แต่ก็สามารถพบในวัยอื่นได้เช่นกันครับ

2️⃣ สัญญาณเตือน หรือ อาการที่น่าสงสัย? (Warning Signs / Suspicious Symptoms?)

🔸 เมื่อไหร่ควร "เอ๊ะ! สงสัยหลัง" ไว้ก่อน?

 มีอาการปวดเข่า โดยเฉพาะในผู้ที่อายุ 50-60 ปีขึ้นไป

 อาการปวดเข่าเกิดขึ้น โดยไม่มี ประวัติอุบัติเหตุที่เข่าชัดเจน (Atraumatic onset)

 ไป X-ray หรือ MRI เข่า แล้วผลออกมา "ปกติ" หรือพบความเสื่อมเพียง "เล็กน้อย" ซึ่งดู "ไม่สมเหตุสมผล" กับระดับความปวดที่เป็นอยู่ (เชื่อมโยง EP 79!)

🔸 อาการอะไรที่ชี้ว่าอาจมาจากหลัง? (ดูตารางประกอบ) 👇 ดูตารางด้านล่างนี้เปรียบเทียบลักษณะอาการที่มักพบในปัญหาที่เข่าโดยตรง (Knee) กับอาการที่อาจเกิดจากหลัง (Spinal Related Knee Pain - SRKP หรือ Referred)

อาการที่ "ไม่ใช่" แบบปัญหาจากหลัง SRKP แต่เป็นปัญหาของข้อเข่าโดยตรง:

🔹 มีอาการข้อติดขัด เข่าล็อค หรือเสียงดังในเข่า (Clicking, Locking, Buckling)

🔹อาการปวดสัมพันธ์ชัดเจนกับการลงน้ำหนักที่ข้อเข่าโดยตรง (more related to joint loading)

🔹 มีประวัติการบาดเจ็บที่เข่าโดยตรงมาก่อน (Previous knee injury Hx)

🔹 ข้อเข่าบวม (Swelling)

🔹 มุมการเคลื่อนไหวข้อเข่ามักจะไม่ปกติ (Abnormal Knee ROM)

🔹 อาจมี/ไม่มีอาการปวดตอนดึก (Night pain)

🔹 อาจมี/ไม่มี quadriceps weakness

อาการที่ "ใช่" แบบปัญหาเส้นประสาทจากหลัง (มักไม่พบใน Knee แต่พบใน SRKP):

🔹 ไม่มีอาการข้อติดขัด เข่าล็อค หรือเสียงดังในเข่า (No Clicking, Locking, Buckling)

🔹 อาการปวดอาจไม่สัมพันธ์ชัดเจนกับการลงน้ำหนักที่ข้อเข่าโดยตรง (Less related to joint loading)

🔹 ไม่มีประวัติการบาดเจ็บที่เข่าโดยตรงมาก่อน (No previous knee injury Hx)

🔹 ข้อเข่าไม่บวม (No Swelling)

🔹 มุมการเคลื่อนไหวข้อเข่ามักจะปกติ (Normal Knee ROM)

🔹 อาจมี ปวดตอนกลางคืน (Night Pain) รบกวนการนอน ซึ่งต่างจากปวดเข่าเสื่อมที่มักปวดตอนกลางวันหลังใช้งานเยอะๆ แล้วกลางคืนดีขึ้น 🌙

🔹 มีอาการ ชา (Numbness) ร่วมด้วย บริเวณหน้าขา, เข่าด้านใน, หรือหน้าแข้ง (ตามแนว L3/L4 Dermatome) ⚡️

🔹 ตรวจพบ กำลังกล้ามเนื้อต้นขาด้านหน้า (Quadriceps) อ่อนแรง หรือ ลีบเล็กลง (Weakness/Atrophy)

🔹 ตรวจ รีเฟล็กซ์เอ็นลูกสะบ้า (Patellar Reflex) แล้วพบว่า ตอบสนองน้อยลง หรือไม่ตอบสนอง (Diminished/Absent)

3️⃣ การตรวจวินิจฉัยสำคัญอย่างไร? (Importance of Diagnosis)

🔸 กันการรักษาผิดจุด! หากวินิจฉัยผิดพลาด อาจนำไปสู่การรักษาที่ไม่ตรงจุด (ฉีดยาที่เข่า, กายภาพที่เข่าอย่างเดียว, ผ่าตัดเข่าโดยไม่จำเป็น!) ซึ่งทำให้อาการไม่ดีขึ้น หรือดีขึ้นชั่วคราวแล้วก็กลับมาเป็นอีก

🔸 ต้องตรวจ "หลัง" ด้วย! หากสงสัยภาวะนี้ ต้องทำการ ซักประวัติและตรวจร่างกายกระดูกสันหลังส่วนเอวอย่างละเอียด เสมอ รวมถึงการ ตรวจระบบประสาท ที่เกี่ยวข้องกับระดับ L3-L4 (กำลังกล้ามเนื้อ Quads, Patellar Reflex, การรับความรู้สึก) และอาจมีการตรวจการเคลื่อนไหวของหลังเพื่อดูว่ากระตุ้นอาการปวดเข่าหรือไม่

🔸 ดู MRI หลังให้ละเอียด: หากเคยทำ MRI หลัง ควรให้แพทย์พิจารณาดูบริเวณ Neural Foramen ระดับ L3 และ L4 เป็นพิเศษ เพราะอาจมีการตีบแคบหรือหมอนรองปลิ้นกดทับอยู่ ณ จุดนั้นได้ครับ

💡 ข้อคิด:

✅ "ปวดเข่า ไม่ได้แปลว่าปัญหาอยู่ที่เข่าเสมอไป!" ท่องจำไว้เลยครับ โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ หรือเคสที่หาสาเหตุที่เข่าไม่เจอ หรือรักษาเข่าแล้วไม่ดีขึ้น

✅ อย่าลืม "หลัง" ของคุณ! ให้คิดถึงภาวะปวดร้าวจากกระดูกสันหลังส่วนเอว (โดยเฉพาะ L3-L4) เป็นหนึ่งในสาเหตุที่เป็นไปได้เสมอ

✅ การตรวจประเมินที่ครอบคลุม ทั้งเข่าและหลังอย่างละเอียด จะช่วยให้วินิจฉัยได้ถูกต้อง นำไปสู่การรักษาที่ตรงจุด และหลีกเลี่ยงการรักษาที่ไม่จำเป็นครับ

⚡️ เคสตัวอย่างจากคลินิก ⚡️

คนไข้หญิง อายุ 62 ปี มาด้วยอาการ ปวดเข่าขวาด้านหน้าและด้านใน เป็นหลัก ปวดตื้อๆ เวลาเดินนานๆ ขึ้นลงบันไดยิ่งปวดชัด เป็นมา 6 เดือน ไม่มีอุบัติเหตุ ผล X-ray เข่าจากโรงพยาบาล พบข้อเสื่อมเล็กน้อย (Mild OA) ซึ่งดูไม่สัมพันธ์กับอาการปวดมากนัก เคยทำกายภาพที่เข่ามาบ้าง (ประคบร้อน, Ultrasound เข่า, บริหารกล้ามเนื้อรอบเข่า) แต่อาการไม่ดีขึ้นเท่าที่ควร

การประเมินที่บ้านใจอารีย์คลินิก:

✅ Knee Exam: กดเจ็บไม่ชัดเจนรอบเข่า, ไม่บวม, ROM ปกติ, ตรวจ Meniscus/Ligament tests ปกติ -> ดูไม่สอดคล้องกับอาการปวด

✅ Spine & Neuro Exam:

🔹 ซักถาม -> คนไข้บอก "ไม่ค่อยปวดหลัง แต่ปวดเข่ามากกว่า" แต่มีเมื่อยๆ หลังล่างบ้างเวลานั่งนาน

🔹 ตรวจ ROM หลัง -> อาจตึงเล็กน้อยตอนแอ่นหลัง

🔹 ตรวจระบบประสาท L3-L4: พบ Patellar reflex ขวาตอบสนองน้อยลง (Diminished), กำลัง Quadriceps ขวาอ่อนแรงกว่าเล็กน้อย (Grade 4/5), อาจมี ชาๆ บริเวณหน้าขา/เข่าด้านในขวา (Altered sensation L3/L4 dermatome)

🔹 NKT/NMI: ยืนยัน Quadriceps ขวา Inhibited พบ Hamstrings/TFL ข้างเดียวกัน Facilitated

วินิจฉัยทางคลินิก: สงสัยภาวะ Referred Knee Pain จาก Lumbar Spine Pathology (L3-L4) มากกว่าปัญหาที่ข้อเข่าโดยตรง

แผนการรักษา:

✅ Pain Education: อธิบายภาวะ Referred Pain, ลดความกังวลเรื่องผล X-ray เข่า

✅ Manual Therapy (Spine): ทำ Mobilization L3-L4, คลายกล้ามเนื้อหลัง/สะโพก

✅ Exercise Therapy (Spine & Neuromuscular):

🔹 Neuromobilization: Femoral nerve glides

🔹 Corrective Exercise (NMI/NKT): Activate Quadriceps, Release Hamstrings/TFL

🔹 Spinal Stabilization/Movement: ฝึก Core stability, เคลื่อนไหวหลังในทิศทางที่ไม่เจ็บ

🔹 Knee Exercise?: อาจทำควบคู่ไปบ้าง แต่ ไม่ใช่ การรักษาหลัก

ผลลัพธ์: หลังจากปรับการรักษาโดยเน้นที่หลังประมาณ 4-6 สัปดาห์ อาการ "ปวดเข่า" ของคนไข้ลดลงอย่างชัดเจน! เดินได้นานขึ้น ขึ้นลงบันไดสบายขึ้นมาก กำลัง Quadriceps ดีขึ้น

ข้อสังเกต: เคสนี้ย้ำว่าต้องมองภาพรวม! แม้คนไข้มาด้วยอาการปวดเข่า แต่การตรวจร่างกายอย่างละเอียด (โดยเฉพาะระบบประสาท) และการคิดถึงภาวะ Referred Pain ทำให้พบสาเหตุที่แท้จริงที่หลัง และนำไปสู่การรักษาที่ตรงจุดและได้ผลดีกว่าการมุ่งรักษาที่เข่าอย่างเดียวครับ

References

 1. Lygrisse, K. A., et al. (2025 - as per image caption). Knee Pain Is Not Always the Knee: Upper Lumbar Pathology as a Great Mimicker. JBJS Reviews

 2. Suri, P., et al. (2012). Longitudinal associations between incident lumbar spine MRI findings and chronic low back pain or radicular symptoms: retrospective analysis of data from the longitudinal assessment of imaging and disability of the back (LAIDBack). BMC Musculoskelet Disord, 13, 152.

 3. Perera, C. O., et al. (2022). Night pain in knee osteoarthritis: A narrative review of frequency, characteristics, and associations. Rheumatol Adv Pract, 6(3), rkac063. (PMID: 34501283)

 4. Hawker, G. A. (2019). The Epidemiology of Chronic Pain: Challenges and Opportunities. Clin J Pain, 35(6), 475-482.

 5. Hicks, G. E., et al. (2012). Clinician's guide to assessing and treating spinal stenosis. J Orthop Sports Phys Ther, 42(4), 303-312.

 6. Petersen, T., et al. (2014). Diagnostic classification of patients with back pain: a systematic review. Man Ther, 19(4), 269-280.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

บ้านใจอารีย์คลินิกกายภาพ มี 2 สาขา

!!ยินดีให้คำปรึกษา ฟรี!!

📌สาขา เยาวราช

-แผนที่ : https://g.co/kgs/kXSEbT

-โทร : 080 425 9900

-Line : https://lin.ee/6pVt7JG

📌สาขา เพชรเกษม81

-แผนที่ : https://g.co/kgs/MVhq7B

-โทร : 094 654 2460

-Line :https://lin.ee/cl1hNqe