Dr. W EP. 104 วงจร "ไหล่ติด" 🥶 รู้จัก 3 ระยะ: Freezing-Frozen-Thawing รับมือต่างกัน!

😊 สวัสดีครับ! Dr. W กลับมาอีกครั้งครับ! จาก EP ก่อนๆ (101-103) ที่เราได้ทำความรู้จักภาวะไหล่ติด (Frozen Shoulder - FS) ทั้งการวินิจฉัยแยกโรคและการรักษาตามระดับความรุนแรง (Irritability) รวมถึงประสิทธิภาพของการออกกำลังกายกันไปแล้ว

วันนี้เราจะมาลงลึกถึง "วงจร" หรือ "ระยะต่างๆ (Stages)" ของภาวะไหล่ติดตามธรรมชาติกันครับ ซึ่งการเข้าใจระยะของโรคนี้มีความสำคัญอย่างยิ่ง เพราะมันสะท้อนถึง พยาธิสภาพ (Pathophysiology) ที่เกิดขึ้นภายในเยื่อหุ้มข้อไหล่ในแต่ละช่วงเวลา และส่งผลโดยตรงต่อ การวางแผนการรักษาที่เหมาะสม ครับ (Millar et al., 2022)

โดยทั่วไป ภาวะไหล่ติดจะมีการดำเนินโรคแบ่งได้เป็น 3 ระยะหลักๆ ดังแสดงในภาพนี้ครับ:

ภาพด้านล่าง 👇 กราฟนี้แสดงความสัมพันธ์ระหว่าง ความรุนแรงของอาการ (ปวด=เส้นสีแดง, ความติด=เส้นสีฟ้า - มุม ROM จะตรงข้ามกับความติด) กับ ระยะเวลา ครับ

📌 3 ระยะสำคัญของภาวะไหล่ติด (Stages of Frozen Shoulder)

1️⃣ ระยะที่ 1: ระยะอักเสบ/เริ่มติด (Stage I: Inflammatory / Freezing) 🔥🥶

🔶 ลักษณะเด่น: "ปวดนำ ปวดเด่น!" (Pain > Stiffness) อาการปวดไหล่ ค่อยๆ แย่ลงเรื่อยๆ ปวดมาก โดยเฉพาะ ปวดกลางคืน รบกวนการนอน 🌙

🔶 มุมการเคลื่อนไหว (ROM): ในช่วงแรกอาจยังไม่จำกัดมาก แต่จะ ปวดมากเมื่อพยายามขยับ และมุมจะเริ่มลดลงชัดเจนในช่วงท้ายระยะ

🔶 พยาธิสภาพหลัก: ระยะนี้เชื่อว่าเกี่ยวข้องกับ "กระบวนการอักเสบ (Inflammation)" เป็นหลัก มีการหลั่งสาร Cytokines และอาจเริ่มมีการ "งอกของเส้นประสาท (Neoinnervation)" ทำให้เกิดอาการปวดนำมาก่อน

🔶 ระยะเวลา: ประมาณ 2-9 เดือน

🔶 เป้าหมายการรักษา: เน้น "ควบคุมอาการปวดและอักเสบ" รักษามุมเท่าที่ได้ "อย่างนุ่มนวล" ห้ามฝืน!

🔶 แนวทางเบื้องต้น (EP 102): Pain Education, Gentle ROM (Pendulum, AAROM), พิจารณาปรึกษาแพทย์เรื่องฉีด Steroid (มีหลักฐานดีช่วยลดปวดระยะสั้น), ยาแก้ปวด

2️⃣ ระยะที่ 2: ระยะติดแข็ง (Stage II: Frozen / Stiffness) 🧊

🔶 ลักษณะเด่น: "ติดนำ ปวดรอง!" (Stiffness > Pain) อาการ ปวดเริ่มคงที่/ลดลงบ้าง (โดยเฉพาะปวดตอนพัก) แต่! "ข้อไหล่ติดแข็งมากที่สุด" มุม ROM ลดลงชัดเจนทุกทิศทาง ส่งผลต่อการใช้งานในชีวิตประจำวันอย่างมาก

🔶 พยาธิสภาพหลัก: ระยะนี้การอักเสบเริ่มลดลง แต่เป็นช่วงที่ "การสร้างพังผืด (Fibrosis)" จากเซลล์ Fibroblast/Myofibroblast เกิดขึ้นอย่างเต็มที่ ร่วมกับความไม่สมดุลของเอนไซม์ MMPs/TIMPs ทำให้เยื่อหุ้มข้อ "หนาตัวและหดรั้ง" มากที่สุด

🔶 ระยะเวลา: อาจกินเวลา 4-12 เดือน

🔶 เป้าหมายการรักษา: เมื่อปวดลดลงแล้ว เป้าหมายคือ "การค่อยๆ เพิ่มมุมการเคลื่อนไหว (ROM)" อย่างสม่ำเสมอ และ "เริ่มเสริมสร้างความแข็งแรง" กล้ามเนื้อรอบๆ

🔶 แนวทางเบื้องต้น (EP 102): เน้น Exercise & Mobilization มากขึ้น! ค่อยๆ เพิ่มความแรง/ระยะเวลาเข้าใกล้สุดช่วง, Active ROM ทุกทิศทาง, เริ่ม Strengthening เบาๆ

3️⃣ ระยะที่ 3: ระยะคลายตัว (Stage III: Thawing / Resolution) ✅💧

🔶 ลักษณะเด่น: "ติดลดลง ปวดน้อยมาก!" (Stiffness > Pain, but both reducing) อาการ ปวดลดลงมาก อาจมีปวดตึงบ้างตอนสุดช่วง "ความติดค่อยๆ ลดลง" มุม ROM "ค่อยๆ เพิ่มขึ้นอย่างช้าๆ แต่ต่อเนื่อง" (Very gradual improvement) Function การใช้งานดีขึ้น

🔶 พยาธิสภาพหลัก: ระยะนี้กระบวนการอักเสบและการสร้างพังผืดใหม่ลดลงมาก การฟื้นตัวเกิดจาก "การสลายพังผืดเก่า" และ "การจัดเรียงตัวใหม่ของคอลลาเจน (Remodeling)" ในเยื่อหุ้มข้อ ซึ่งต้องอาศัยการเคลื่อนไหวและการยืดอย่างสม่ำเสมอ

🔶 ระยะเวลา: นานที่สุด! อาจใช้เวลา 6 เดือน ถึง 2-3 ปี!

🔶 เป้าหมายการรักษา: เน้น "การเพิ่มมุมสุดช่วง (End-range ROM)" และ "ฟื้นฟูความแข็งแรง/Function" ให้กลับไปใช้งานได้เต็มที่

🔶 แนวทางเบื้องต้น (EP 102): ทำกายภาพฯ ต่อเนื่อง เน้น End-range stretching/mobilization, Strengthening ที่หนักขึ้น, Functional exercises

💡 ข้อคิด:

✅ ไหล่ติด (FS) มี 3 ระยะ ชัดเจนตามธรรมชาติ: เริ่มปวด (Freezing - อักเสบนำ) -> ติดแข็ง (Frozen - พังผืดนำ) -> ค่อยๆ คลาย (Thawing - ฟื้นฟู/จัดระเบียบ)

✅ การเข้าใจว่าผู้ป่วยอยู่ใน "ระยะไหน" (ดูจาก ปวด vs ติด) สำคัญมากต่อการ "เลือกวิธีรักษาและตั้งเป้าหมาย" ที่เหมาะสม (สอดคล้องกับ Irritability levels ใน EP 102)

✅ ต้องใจเย็นและสม่ำเสมอ! 🕒 การฟื้นตัวใช้เวลานาน การรักษาที่เหมาะสมกับระยะ + ความต่อเนื่อง เป็นกุญแจสำคัญครับ 😊🥶📈

✨ เคสตัวอย่างจากคลินิก✨

(จากเคสเดิม) คนไข้หญิง อายุ 55 ปี เป็นเบาหวาน + ไหล่ติดซ้าย

▪️ ช่วงแรก (Stage I/Freezing - High Irritability 🔴):

อาการ/พยาธิสภาพ: ปวดมากจาก การอักเสบ / Neoinnervation -> ROM เริ่มจำกัด

แนวรักษา: เน้น ลดปวด/อักเสบ (Education, Gentle ROM, Modality?)

▪️ ช่วงกลาง (Stage II/Frozen - Moderate Irritability 🟡):

อาการ/พยาธิสภาพ: ปวดลดลง แต่ ติดแข็ง จาก Fibrosis/Contracture

แนวรักษา: เริ่ม เพิ่ม ROM อย่างค่อยเป็นค่อยไป (Mobilization/Stretching ที่ท้าทายขึ้น), เริ่ม Strengthening เบาๆ

▪️ ช่วงท้าย (Stage III/Thawing - Low Irritability 🟢):

อาการ/พยาธิสภาพ: ปวดน้อยมาก แต่ยัง ติดสุดช่วง จากพังผืดที่ยังเหลืออยู่/รอการ Remodeling

แนวรักษา: เน้นเพิ่มมุมสุดช่วง (End-range Rx), Strengthening/Functional Training เต็มที่

ข้อสังเกต: การรักษาที่ "ตรงกับระยะและพยาธิสภาพหลัก" ในช่วงนั้นๆ จะช่วยให้การฟื้นฟูไหล่ติดมีประสิทธิภาพและปลอดภัยที่สุดครับ

References

🔶 1. Millar, N. L., Meakins, A., Struyf, F., et al. (2022). Frozen shoulder. Nature Reviews Disease Primers, 8, 59.

🔶 2. Mertens, M. G., Meeus, M., Verborgt, O., et al. (2022). An overview of effective and potential new conservative interventions in patients with frozen shoulder: A systematic review. Rheumatology International, 42(1), 29-45.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

บ้านใจอารีย์คลินิกกายภาพ มี 2 สาขา

!!ยินดีให้คำปรึกษา ฟรี!!

📌สาขา เยาวราช

-แผนที่ : https://g.co/kgs/kXSEbT

-โทร : 080 425 9900

-Line : https://lin.ee/6pVt7JG

📌สาขา เพชรเกษม81

-แผนที่ : https://g.co/kgs/MVhq7B

-โทร : 094 654 2460

-Line :https://lin.ee/cl1hNqe