Dr. W EP. 103 ไหล่ติด (Frozen Shoulder) 🥶 "ออกกำลังกาย" แบบไหนดีที่สุด? Systematic Review มีคำตอบ! 📖

😄 สวัสดีครับ! Dr. W กลับมาอีกครั้งครับ! จาก EP 102 ที่เราได้ดูแนวทางการจัดการภาวะไหล่ติด (Frozen Shoulder - FS) ตามระดับความรุนแรง (Irritability) ซึ่งเน้นว่า การออกกำลังกาย (Exercise Therapy) และ การขยับข้อต่อ (Mobilization) คือหัวใจสำคัญ

วันนี้ เราจะมา Zoom in เฉพาะเรื่อง "Exercise Therapy สำหรับไหล่ติด" ให้ลึกขึ้นไปอีก โดยดูจากหลักฐานงานวิจัยระดับสูงอย่าง Systematic Review และ Meta-analysis (ที่รวบรวมผลจากหลายงานวิจัย) ว่ามีข้อสรุปที่น่าสนใจและนำไปปรับใช้ได้อย่างไรบ้างครับ

คำถามสำคัญที่งานวิจัยพยายามตอบคือ:

◾️ ออกกำลังกายอย่างเดียวพอไหม? หรือต้องทำร่วมกับวิธีอื่น?

◾️ ทำที่บ้านเอง กับ มีนักกายภาพฯ คุม แบบไหนดีกว่ากัน?

◾️ มี "ท่า" หรือ "เทคนิค" การออกกำลังกายแบบไหนที่ "ดีกว่า" แบบอื่นเป็นพิเศษหรือไม่?

มาดูคำตอบกันครับ!

📌 ไขความจริง: ประสิทธิภาพของการออกกำลังกาย (Exercise Therapy) ในการรักษาไหล่ติด

งานวิจัย Systematic Review และ Meta-analysis ได้รวบรวมและวิเคราะห์ผลจากงานวิจัยจำนวนมาก สรุปประเด็นสำคัญเกี่ยวกับ Exercise Therapy สำหรับ FS ได้ดังนี้ครับ:

1️⃣ ยืนยัน! "ออกกำลังกาย" คือหัวใจสำคัญ! (Exercise is Key!) 💪✅

🔸 ผลชัดเจน: โปรแกรมที่มี "การออกกำลังกาย" เป็นส่วนประกอบหลัก (ไม่ว่าจะทำอย่างเดียว หรือร่วมกับวิธีอื่น) ช่วยให้ มุมการเคลื่อนไหว (ROM), การใช้งาน (Function), และอาการปวด (Pain) ของผู้ป่วยไหล่ติด "ดีขึ้น" อย่างมีนัยสำคัญ เมื่อเทียบกับการไม่ทำอะไรเลย หรือโปรแกรมที่ไม่มีการออกกำลังกาย (โดยเฉพาะช่วยเพิ่ม Active ROM ได้ดีมาก) -> สรุปง่ายๆ คือ ยังไงก็ต้องออกกำลังกายครับ!

2️⃣ ออกกำลังกายที่บ้าน vs มีนักกายภาพฯ คุม? (Home vs Supervised?) 👨🏼‍⚕️🏠

🔸 มีหลักฐาน "เบื้องต้น" (Preliminary Evidence) ที่ชี้ว่า การออกกำลังกายที่ "มีนักกายภาพบำบัดดูแลเป็นระยะๆ (Supervised)" อาจให้ผลลัพธ์ที่ดี "มากกว่า" การให้โปรแกรมไปทำที่บ้านเพียงอย่างเดียว ในแง่ของการ เพิ่มมุมการเคลื่อนไหว (ROM) และการใช้งาน (Function)

🔸 ทำไม? อาจเป็นเพราะการมีผู้เชี่ยวชาญช่วยประเมินอาการ, สอนท่าให้ถูกต้อง, ปรับระดับความยากง่าย (Progression) ได้เหมาะสมกับระยะ Irritability (จาก EP 102), กระตุ้นให้เกิดความสม่ำเสมอ, และให้กำลังใจ ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญในการฟื้นฟูไหล่ติดที่ต้องใช้เวลาและความอดทนครับ

3️⃣ ออกกำลังกายอย่างเดียว vs ทำร่วมกับวิธีอื่น? (Exercise Alone vs Combined?) 🤔

🔸 + เครื่องมือทางกายภาพฯ (Modalities)? การเพิ่มเครื่องมือต่างๆ (เช่น ร้อน, เย็น, อัลตราซาวด์, เลเซอร์) เข้าไป ดูเหมือนจะ "ไม่ได้ให้ประโยชน์เพิ่มเติม" (Little to no beneficial effect) อย่างชัดเจนในการรักษาไหล่ติด เมื่อเทียบกับการออกกำลังกายอย่างเดียว -> ทรัพยากรและเวลาควรเน้นไปที่การออกกำลังกายที่มีคุณภาพดีกว่าครับ 🧊⚡️❌

🔸 + การรักษาอื่นๆ ด้วยมือ (Multimodal PT)? การทำโปรแกรมที่รวม Exercise + Manual Therapy/Mobilization เมื่อเทียบกับการทำ Exercise อย่างเดียว พบว่าผลลัพธ์ด้าน ROM อาจจะ "แทบไม่แตกต่างกัน"! -> ซึ่งอาจตอกย้ำว่า "ตัว Exercise เอง" (โดยเฉพาะ Active ROM และ Stretching ที่คนไข้ทำเอง) เป็นปัจจัยหลักในการเพิ่ม ROM ในระยะยาว

🔸 + การยืดกล้ามเนื้อ (Stretching)? การเพิ่มการยืดเหยียดเข้าไปในโปรแกรม "อาจจะ" ช่วยเพิ่ม ROM ได้มากขึ้นเล็กน้อย แต่หลักฐานยังไม่แข็งแรงมากนัก และยังไม่ชัดเจนเรื่องผลต่อ Function หรือ Pain 🧘‍♀️⬆️❓

4️⃣ มี "ท่า" หรือ "เทคนิค" ไหนดีเป็นพิเศษไหม? (Specific Techniques?)

🔸 Muscle Energy Techniques (MET): เทคนิคที่ใช้การเกร็ง-คลายกล้ามเนื้อ อาจจะ ไม่ได้ช่วยเพิ่ม ROM ได้ดีไปกว่า การออกกำลังกายแบบอื่น แต่ดูเหมือนจะ ช่วย "ปรับปรุง Function การใช้งาน" ได้ดีกว่า เทคนิคอื่นครับ 💪➡️🏃🏻‍♂️✅

🔸 โดยรวมแล้ว?: สำหรับผลลัพธ์ด้าน ROM และ Pain ดูเหมือนว่าโปรแกรมออกกำลังกาย "แบบไหนก็ได้" (เช่น Active ROM, Stretching, Strengthening ทั่วไป) ที่ทำอย่าง เหมาะสมกับระยะ Irritability และทำอย่างสม่ำเสมอ ให้ผล "ไม่แตกต่างกันมากนัก" ครับ ส่วนเรื่อง Function ยังสรุปได้ไม่ชัดเจนนัก (ยกเว้น MET ที่อาจมีข้อได้เปรียบ)

5️⃣ ข้อจำกัดของงานวิจัยปัจจุบัน (Limitations)

🔸 ยังสรุปผลระยะยาวไม่ได้ชัดเจน

🔸 ยังบอก "Dose" ที่ดีที่สุด (ทำบ่อยแค่ไหน? หนักแค่ไหน? นานแค่ไหน?) ไม่ได้

🔸 ยังไม่มีการวัดผล ความพึงพอใจของผู้ป่วย

💡 ข้อคิด:

✅ "ออกกำลังกาย" สำคัญที่สุด! สำหรับไหล่ติด ไม่ว่าจะเป็นรูปแบบไหน ขอให้ได้ขยับอย่างเหมาะสมและสม่ำเสมอ 💪

✅ มีนักกายภาพฯ ช่วยดูแล (Supervised) น่าจะดีกว่าทำเองอย่างเดียว เพราะช่วยปรับโปรแกรมและให้กำลังใจได้

✅ ไม่ต้องเน้นเครื่องมือทางกายภาพฯ มากนัก สำหรับภาวะนี้

✅ การยืดเหยียด "อาจจะ" ช่วยเพิ่มมุม / เทคนิค MET "อาจจะ" ช่วยเพิ่ม Function

✅ กุญแจสำคัญ: คือ ความสม่ำเสมอ + การปรับความหนักเบาให้เหมาะสมกับระดับความรุนแรง (Irritability - EP 102) + ความอดทน เพราะไหล่ติดใช้เวลานานครับ! 😄🥶💪

⚡️ เคสตัวอย่างจากคลินิก ⚡️

(จากเคสเดิม) คนไข้หญิง อายุ 55 ปี เป็นเบาหวาน + ไหล่ติดซ้าย ตอนนี้อาการปวดลดลง เข้าสู่ ระยะ Moderate Irritability 🟡 (ปวดปานกลาง แต่ยังติดเยอะ ขยับสุดช่วงยังปวด)

แผนการรักษา (เน้น Exercise ตามหลักฐาน):

✅ Pain Education & Reassurance: ทบทวนระยะ FS, ความสำคัญของการออกกำลังกายต่อเนื่อง

✅ Mobilization: ทำ Mobilization เพื่อค่อยๆ เพิ่ม ROM

✅ Exercise Therapy Program (Supervised + Home - เน้น Function & ROM):

🔹 Supervised Sessions (สัปดาห์ละ 1-2 ครั้ง):

 ◾️ ประเมิน, ปรับท่า Home Program

 ◾️ เน้นใช้เทคนิค MET เพื่อช่วยเรื่อง Function การใช้งานแขนที่เริ่มดีขึ้น

 ◾️ ใช้ PNF เสริมเพื่อเพิ่ม ROM/การควบคุม

 ◾️ ทำ End-range mobilization อย่างระมัดระวัง

🔹 Home Exercise Program (ทำทุกวัน/วันเว้นวัน สม่ำเสมอ!):

 ◾️ Active ROM Exercises: ขยับแขนเองทุกทิศทางจนสุดช่วงที่ทนได้ (โซน 🟡)

 ◾️ Stretching: เพิ่มการยืดค้างที่ปลายช่วง (เท่าที่ทนได้) เช่น ไต่กำแพง, ไขว้หลังดึงผ้า

 ◾️ Strengthening: เริ่ม Isometrics/Light Resistance กล้ามเนื้อรอบสะบัก/ไหล่

🔹 Progression: ค่อยๆ เพิ่มความท้าทายตาม Pain Monitoring & Irritability Level

ผลลัพธ์: ROM และ Function ค่อยๆ ดีขึ้นต่อเนื่อง อาการปวดลดลง

ข้อสังเกต: การผสมผสาน Supervised PT (เพื่อทำเทคนิคเฉพาะเช่น MET และปรับโปรแกรม) กับ Home Exercise ที่สม่ำเสมอ เป็นแนวทางที่มีประสิทธิภาพ โดยเน้นที่ "การออกแรงขยับและยืด" เป็นหลัก ไม่จำเป็นต้องพึ่งเครื่องมือมากนัก

References

 1. Vermeulen, H. M., Rozing, P. M., Obermann, W. R., le Cessie, S., & Vliet Vlieland, T. P. (2000). Comparison of high-grade and low-grade mobilization techniques in the management of adhesive capsulitis of the shoulder: randomized controlled trial. Physical Therapy, 80(12), 1154–1168.

 2. Page, M. J., Green, S., Kramer, S., Johnston, R. V., McBain, B., Chau, M., & Buchbinder, R. (2014). Manual therapy and exercise for adhesive capsulitis (frozen shoulder). Cochrane Database of Systematic Reviews, (, CD011275. (PMID: 25124226)

 3. Mertens, M. G., Meeus, M., Verborgt, O., et al. (2022). An overview of effective and potential new conservative interventions in patients with frozen shoulder: A systematic review. Rheumatology International, 42(1), 29-45. (DOI: 10.1007/s00296-021-04979-0)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

บ้านใจอารีย์คลินิกกายภาพ มี 2 สาขา

!!ยินดีให้คำปรึกษา ฟรี!!

📌สาขา เยาวราช

-แผนที่ : https://g.co/kgs/kXSEbT

-โทร : 080 425 9900

-Line : https://lin.ee/6pVt7JG

📌สาขา เพชรเกษม81

-แผนที่ : https://g.co/kgs/MVhq7B

-โทร : 094 654 2460

-Line :https://lin.ee/cl1hNqe